Publikacje

Motywem wiodącym drugiego numeru nowej edycji pisma DAGEROTYP. Studia z historii i teorii fotografii  jest “Fotografia i władza”.

Potrzeba spojrzenia na problematykę władzy w szerszy sposób, wykraczający poza kontekst politycznej dominacji, silnie się już uobecniła i zrealizowała we współczesnej humanistyce. Rozpoznawaniu kondycji naszych czasów, tezom o niewydolności demokracji, towarzyszą konstatacje o kryzysie obrazów. Napięcie narastające na osi władza-fotografia wydaje się być problemem kluczowym dla badań nad współczesną kulturą wizualną.

W tym numerze „Dagerotypu” autorzy reprezentujący różne dziedziny – historię sztuki, antropologię czy kulturoznawstwo – podejmują refleksję nad tym, jak strategie fotograficzne lokują się wobec skomplikowanej sieci zależności władzy, historii i pamięci. SPIS TREŚCI

Jest to przede wszystkim opowieść o losach ludzi fotografii w mieście, które dzięki ich działalności od początku nie było „ani prowincją, ani nawet dobrze rozwijającym się ośrodkiem. Pośród miast, które przed zaborami leżały w granicach Polski, Poznań należał do awangardy!” – podkreśla autorka. Opracowanie zawiera ponad 120 zdjęć, w tym obrazy codzienności Armii Polskiej we Francji utrwalone przez Tadeusza Cypriana, weduty Poznania podczas powodzi uchwycone przez Balbinę Mirską i perełkę – akt Zofii Stelmachówny, jedynej niezależnej fotografki poznańskiej w międzywojniu, która zdobyła pozycję artystki.
Mnóstwo w niej odkryć, takich jak np. dwudziestotrzyletni związek z Poznaniem rodziny Jacobich i jakość spuścizny, którą po sobie zostawili Sigismund, Lotte i Ruth. Albo rozmach, z jakim członkowie świeżo utworzonego Photographischer Verein zu Posen (Poznańskie Stowarzyszenie Fotograficzne) powtarzali eksperyment Roentgena, wyprzedzając w tym berlińczyków. Zdumienie budzi doskonale zachowany zbiór fotografii braci Zielińskich – szczerych, bezpośrednich, które opowiadają o życiu rodziny przez trzy pokolenia.
„Książka nie pretenduje do miana opracowania historii poznańskiej fotografii – pisze autorka.- Przedstawiam opowieść o jej życiu społecznym. Fotografowie, nawet bardzo elitarni, z racji umiejętności utrwalania ludzkiej fizjonomii zawsze żyli i żyją blisko społeczeństwa. W obrazie ich środowiska okruch swojej historii odnaleźć może każdy z nas.“

Opublikowany przez krakowskie Muzeum Fotografii dość oryginalny album „Fotografia w zwierciadle poczty” Zenona Harasyma i Krzysztofa K. Słowińskiego powstał w oparciu o prywatną kolekcję, w  której zgromadzono motywy fotograficzne obecne na znaczkach pocztowych  i na rozmaitych wydawnictwach poczty.

I tak, na projektach  znaczków pojawiają się zdjęcia zarówno różnych typów aparatów fotograficznych, jak i związanych z fotografią wybitnych postaci, wydarzenia historyczne, jubileusze, wynalazki, a także firmy.  Znaczkom  towarzyszą inne wydania stricte pocztowe – stemple okolicznościowe, kartki pocztowe oraz frankatury mechaniczne. Całość wykorzystanej w książce ikonografii uzupełniają dokumenty będące  istotą działania poczty:  listy i ich opakowania – koperty, zwłaszcza firmowe.

Autorzy ułożyli materiał ikonograficzny w rozdziałach  tematycznych, zatytułowanych m.in. „Na początku była camera obscura”,  „Fotografowie wybitni i nieco mniej znani”,  „Zdjęcia słynne i najsłynniejsze”, „Fotografia w nauce i technice”, „Malarze i pisarze i ich przygoda z fotografią” itd. Zamieszczone ilustracje opatrzone zostały narracją, która w sposób rzeczowy i płynny łączy je ze sobą, uzupełnia o nieznane fakty, tworząc tym samym publikację o istotnych walorach poznawczych.

Treść książki uzupełniona jest o wykaz najważniejszych dat z historii fotografii i konstrukcji aparatu fotograficznego, noty biograficzne pionierów fotografii, jak też podstawowe definicje z zakresu  filatelistyki. Publikacja zawiera też dość obszerną bibliografię  oraz wstęp i spis treści w języku angielskim.

Historia żołnierza-fotografa Tadeusza Rożka (1897–1940), jednego z wielu Polaków, których losy spięte były światowym konfliktem zwanym Wielką Wojną, czasami II Rzeczypospolitej i początkiem II wojny światowej, stała się inspiracją do powstania tej książki. Fotografia, uprawiana od lat młodzieńczych i towarzysząca Rożkowi na frontach I wojny światowej, była jego pasją.

Autor książki poświęcił jej pierwszą część dziejom fotografii wojennej, losy Tadeusza Rożka, który stał się ofiarą zbrodni katyńskiej, przedstawił w części drugiej, zaś część  ostatnia – albumowa – to przegląd fotografii i pocztówek wykonanych przez Rożka. Łącznie zostało zaprezentowanych ponad 250 ilustracji, dziś stanowiących wspomnienie i dokument sprzed blisko 100 lat. Uzupełnieniem ikonografii są kopie dokumentów wojskowych i prywatnych.

Publikacja ukazała się nakładem Wydawnictwa Instytutu Pamięci Narodowej (Wrocław – Warszawa 2019).