Eugenia Triller (1908 – 1996)

Archiwistka, historyk i bibliotekarz, pionier polskiej archiwistyki na Dolnym Śląsku. Członek-sympatyk SHF, od 1993 r. – członek honorowy Stowarzyszenia.

 Urodziła się 4 grudnia 1908 r. w Rudkach koło Lwowa. Uczęszczała do prywatnego gimnazjum żeńskiego w Samborze, a następnie na studia historyczne w lwowskim Uniwersytecie im. Jana Kazimierza, które ukończyła w 1932 r.  Pierwszą pracę zawodową podjęła w 1930 r., w Oddziale Grodzkim Archiwum Państwowego we Lwowie, gdzie prowadziła zlecane poszukiwania genealogiczne. Jednocześnie rozpoczęła własne badania w innych lwowskich archiwach oraz zbiorach prywatnych.

Latem 1945 r. zmuszona została – jak większość Polaków z terenów wschodnich – do wyjazdu z rodzinnego miasta. Po wielu perypetiach dotarła ostatecznie do Jeleniej Góry, gdzie została kierownikiem tutejszego Archiwum Miejskiego. W ten sposób stała się pierwszym etatowym polskim archiwistą na Dolnym Śląsku.

W początkowych latach pracy w Jeleniej Górze Eugenia Triller koncentrowała się przede wszystkim na odnalezieniu i powtórnym zgromadzeniu w Archiwum Miejskim Jeleniej Góry akt wywiezionych stąd w czasie wojny. Pomimo trudności udało się jej zakończyć ten etap w 1947 r. pełnym sukcesem. Przy okazji zabezpieczała także archiwalia innej proweniencji (prywatne i państwowe), które sukcesywnie przekazywała do Archiwum Państwowego we Wrocławiu oraz do tamtejszego Archiwum Archidiecezjalnego.

Dzięki jej osobistemu zaangażowaniu ocalone zostały bezcenne materiały archiwalne dotyczące przeszłości Jeleniej Góry, Karkonoszy oraz wielu innych terenów Śląska. Eugenia Triller odtwarzała też i kompletowała księgozbiór archiwalny, który przez kilka powojennych lat stanowił praktycznie jedyną udostępnianą biblioteką naukową w mieście i regionie. Zasób ten służył również wielu badaczom z całego kraju.

W oparciu o posiadane materiały archiwalne już w 1945 r. Eugenia Triller rozpoczęła studia nad przeszłością miasta. Brała też udział w życiu naukowym regionu, będąc członkiem założycielem jeleniogórskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk (1947), jak również reprezentując miasto na sesjach naukowych, w tym na Powszechnym Zjeździe Historyków Polskich we Wrocławiu w 1948 r.

Jako pracownica Zarządu Miejskiego uczestniczyła też aktywnie w jego pracach, prowadząc wiele spraw należących do Wydziału Kultury, inicjując  rozmaite przedsięwzięcia kulturalne w Jeleniej Górze. Z własnej inicjatywy organizowała też liczne wystawy (książek i dokumentów) oraz odczyty i prelekcje poświęcone dziejom Śląska.

W 1951 r. Archiwum Miejskie zostało upaństwowione, stając się oddziałem Archiwum Państwowego we Wrocławiu. Praca w nowych warunkach, w których archiwista stawał się przede wszystkim urzędnikiem, a nie naukowcem, nie odpowiadała jej. Wyjechała więc do Wrocławia, gdzie znalazła pracę jako bibliotekarz w Dziale Starych Druków Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Zakład ten był dla niej namiastką rodzinnego Lwowa.

Pracując w Bibliotece Ossolineum Eugenia Triller przeszła wszystkie szczeble zawodowe, od bibliotekarza naukowego do starszego kustosza dyplomowanego. Jednocześnie, przez cały ten czas, a następnie będąc już na emeryturze, aktywnie działała na rzecz nauki i kultury, m.in. biorąc udział w pracach Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, uczestnicząc w wielu sesjach naukowych, publikując kilkadziesiąt prac i studiów z zakresu archiwistyki, bibliotekoznawstwa i numizmatyki.

Ważną częścią jej dorobku są pionierskie prace na temat życia i działalności wybitnego dziewiętnastowiecznego fotografa Karola Beyera. Prace te publikowała  od połowy lat 60., XX w. przedstawiając różne dziedziny  zainteresowań Beyera oraz jego osiągnięcia m.in. w zakresie fotografii naukowej, numizmatyki, krajoznawstwa, światłodrukarstwa. W katalogu wystawy Beyera, zorganizowanej w r. 1984 w łódzkim Muzeum Sztuki, zamieszczono jej  tekst Karol Beyer – działacz i naukowiec, a podczas sesji naukowej  mu poświęconej w 1987 r. wystąpiła z  referatem  Działalność patriotyczna Karola Beyera. Publikacje na jego temat zamieszczała jeszcze w połowie lat 90.

W uznaniu zasług Eugenii Triller dla badań nad historią fotografii Stowarzyszenie Historyków Fotografii przyznało jej w r.1993 godność członka honorowego.

 Eugenia Triller zmarła we Wrocławiu we wrześniu 1996 r. Pochowana została na cmentarzu Salwatorskim w Krakowie.

 

Źródło: Słownik Biograficzny Ziemi Jeleniogórskiej

http://jbc.jelenia-gora.pl/Content/89/triller.html